Achtergrondinformatie | Biljartclub Horna

N.A.S.B.

In 1929 had de Nederlandse Arbeiders Sport Bond (N.A.S.B.) al veertig afdelingen. De N.A.S.B. was in 1926 opgericht vanuit een socialistische levenbeschouwing, met als doel lichamelijke en sociale scholing van hun leden, zowel jeugd als volwassenen van beider geslacht. Hiertoe organiseerde de Bond massa-sportbeoefening op vele gebieden, zoals gymnastiek, korfbal, tennis, voetbal, biljart en schaken. Bij aanvang van de Tweede Wereldoorlog verbood de bezetter de Bond.

Oprichting Hoornse afdeling Arbeiders Sport Bond

Op 1 maart 1931 werd de Hoornse afdeling van de Arbeiders Sport Bond opgericht. De activiteiten vonden plaats in de leegstaande gebouwen van de voormalige kazerne aan de Veemarkt. Hier konden verschillende sporten tegen een geringe vergoeding worden beoefend. In 1933 verhuisde de Bond naar het Oostereiland.

Biljartclub Horna

De biljartclub Horna (Hornae = Hoorn) startte op 1 februari 1933 met haar activiteiten in de conversatiezaal van de Rijkswerkinrichting op het Oostereiland, in de volksmond de Krententuin genoemd. In 1939 moesten de gebouwen op het Oostereiland worden ontruimd in verband met de mobilisatie van het Nederlandse leger. De Bond kreeg ruimte toegewezen in twee leegstaande bovenzalen van de voormalige kazerne aan de Veemarkt, achter het auto- en garagebedrijf van Leeuw en Vink. De turnafdeling kwam op de eerste verdieping, de biljartclub op de tweede.

Enorme brand

Op 29 januari 1941 ging echter het gebouw in vlammen op en daarbij brandde ook de biljartzaal helemaal uit. De bluswerkzaamheden werden enorm bemoeilijkt doordat het bluswater door de strenge vorst bevroor. Gerard Lückens was als brandmeester actief bij het blussen en schreef over de brand in een brief aan zijn dochter, zie onderstaande passage.

Passage uit artikel van C. Karels, over geschiedenis van Horna.

Ik herinner me nog hoe het bluswater in enorme ijspegels aan de zwartgeblakerde balken en kozijnen hing. Een troosteloos gezicht. Maar Horna en haar leden klaarden het karwei. Om te beginnen werden er weer twee tafels op de kop getikt en geplaatst in de showroom van de firma Leeuw en Vink. Gordijnen werden opgehangen en 's avonds dicht getrokken. Er werd wel een partijtje minder gespeeld, maar Horna draaide weer en kon verder puin gaan ruimen om haar uitgebrande zaal weer in orde te krijgen.

Op 2 november 1941 was het zover en kon de zaal in gebruik worden genomen. De vereniging had weer de beschikking over vier biljarts, tweemaal 230x115 en tweemaal 220x110.

Horna was als een Phoenix uit zijn as herrezen. Bij die gelegenheid van de heropening van de biljartzaal werd door de leden de grote tekening aangeboden, die ook nu nog onze biljartzaal siert. Op die tekening staan de vijf oudste leden van onze Horna in 1941.

Het moet een geniaal talent zijn geweest die meneer G. Luckens, om deze vijf nestors van Horna zo precies uit te tekenen. Het geheel leeft en toont zelfs de karakters van de mensen die staan afgebeeld. Ik vraag me wel eens af hoeveel uren zijn besteed aan deze getrouwe weergave.

Mag ik de heren dan nu even voorstellen. Van links naar rechts, zoals gebruikelijk: De heer Nauta (een bezig baasje die je overal kon vinden), de heer Engel (een man van weinig woorden, maar die alles goed in de gaten hield), de heer Kuin (de man van de Horna kassa en beheerder van onze centen), de heer Bennist en tenslotte de heer Roos. De laatsten werden gebracht en weer gehaald. Roos werd zelfs erg bijziende en speelde daarom ook met met de rode bal.

Maar, ook al stelde het spelletje biljart niet meer zoveel voor, zij waren er iedere week om hun vrienden te ontmoeten en de avond gezellig door te brengen. Zo leefden zij van de ene naar de andere biljartavond toe.

Van 1977 tot 1980 hebben we het zonder het toezicht van onze nestors moeten doen. Er werd zelfs geopperd om "dat ding maar weg te doen", ik had maar één antwoord: DAT NOOIT!

Douwe ten Hove en Dirk Visser hebben voor een prachtige restauratie gezorgd en sinds 1980 hebben onze oudsten van '41 weer hun ereplaats gevonden."

Brand kazerne Veemarkt

De brand van de voormalige kazerne aan de Veemarkt, 29-01-1941.

Uit de as herrezen

Er werd met man en macht gewerkt om het uitgebrande pand weer te herstellen. Lückens kreeg van de leden van de club de opdracht een tekening te maken van de vijf oudste bestuursleden. De leden moesten poseren voor dit werk. November 1941 werd het kunstwerk door de leden aangeboden aan het bestuur, ter ere van het opnieuw in gebruik nemen van de opgeknapte zaal. Het kunstwerk is in april 1980 gerestaureerd door Douwe ten Hove en Dirk Visser te Hoorn.
De heer Cor Karels, destijds erevoorzitter van de club, schreef in een van zijn vele artikelen over de geschiedenis van de Horna hierover het volgende:

Passage uit brief G.H. Lückens aan dochter Gerdien, februari 1941.

Ik heb een groot oponthoud gehad door de brand aan de Veemarkt. 't was weer een ouderwetsche, vriezen dat 't kraakte, geweldig branden en slangen die barsten, ruzie met Cramer die zo ontzettend zenuwachtig was dat hij niet meer wist wat hij zei, die was bang dat wij 't niet hielden en de hele Veemarkt er aan ging.

't Was een geweldig mooie vuurzee en een vonkenregen over Veemarkt en Breed; elk oogenblik knalde een stuk hout de lucht in. Ik heb er weer van kunnen genieten 's morgens 5 tot 's middag 5 en een half uur thuis om te eten. Hoe de menschen nog geen bevroren handen hadden is mij een raadsel; 't vroor 11° en de spuitjacks waren een ijsklomp. Toen ik rond 5 uur 't huis uit ging sloegen de vlammen boven 't St Pietershof uit.

Dokter Baesjou moest nog ergens heen en ging om 11 uur de wagen weghalen. Nou die was ook foetsie. Hij kwam 's middags om een tasch met instrumenten. Hij kreeg alleen de beugel nog terug. Ik zei "Dokter, had je de ooievaar er uitgehaald?". Ik bedoelde zijn tasch met verlossingsinstrumenten enz. "Ja," zei hij, "ik wou hem er eerst inlaten, maar ik kreeg zoo de gedachte ik moest die en nog 2 tasschen maar mee nemen." Nu die waren anders ook nog foetsie geweest.

De mooie wagen van Stapel met zijn medailles van de sterrit van Monte Carlo enz er op, alles weg. Hij moet zich nu vermaken met de uitgetrokken kiezen. Ook de wagen van Ds. Weterings is verloren gegaan. Van 't Hek had er 2 grote vrachtwagens staan die had Jan Post de ex-WACO direkteur daags te voren gekocht en betaald en waren nog niet verzekerd. 60 rijwielen van 't WACO taxibedrijf (Post) foetsie, niet verzekerd. 700 Edammer kazen 300 pond van Ruiten de melkboer, ook foetsie, niet verzekerd. De gehele inventaris van de biljart- en toneelzaal met daarin costumes en toneelrequisieten, 500 stoelen, 4 biljarts enz. van de Arbeiderssportbond waar Willem Vonk een jaar penningmeester van is. Zoo kan je maar doorgaan.

't Knalde steeds van de springende benzineblikken en smeerolie en barstende banden en een dikke wind. In de namiddag kwam de gemeente architect op de binnenplaats bij mij. "Jongen" zei hij, "brandmeester Lückens, wat hangt die boel gevaarlijk". Ik zei 'Ja, je hebt gelijk, maar 't is particulier terrein en gevaar voor de publieke veiligheid is er niet dus slopen doe ik niet zonder lastgeving van 't hoofd van de brandweer in casu de burgemeester. Ik heb personeel genoeg en alle vakmenschen. Als Burgemeester de wenschelijkheid te kennen geeft zal ik 't direct doen."

Toen was gebeld om de Burgemeester en moest 't direct gebeuren als ik er mij niet tegen verzette. Nu de jongens vonden het een lolletje lassowerpen om de steenklompen in de lucht. Eindelijk hadden ze hem en toen was 't jongens gelijk op één, twee, drie en een ruk en daar lag 't zootje. Postgarage exit.

Tekening bestuur Horna

De tekening van het Horna-bestuur.

Brand kazerne Veemarkt

De biljartzaal na herstel van de brand.
Achterin hangt de tekening.

Detail tekening Horna

Dhr. Nauta.

Detail tekening Horna

Dhr. Engel.

Detail tekening Horna

Dhr. Kuin.

Detail tekening Horna

Dhr. Bennist.

Detail tekening Horna

Dhr. Roos.

Detail tekening Horna

De tekst die verhaalt over de brand en de wederopbouw.
Links het vuur; rechts symbolisch de mytische vuurvogel phoenix die herrijst uit haar as.

Zelfstandig

Na de oorlog besloot de biljartgroep zich los te maken van de Arbeiders Sport Bond en en een zelfstandige vereniging op te richten. In 1950 verhuisde de vereniging van de Veemarkt naar een bovenruimte van een pakhuis in de Leliestraat. In 1977 kon Horna zijn intrek nemen aan het Achterom 53 te Hoorn. Voor de biljartsport in West-Friesland, maar ook ver daarbuiten is de biljartvereniging Horna anno 2024 nog steeds een begrip.

Brand Veemarkt

Nieuwe Hoornsche Courant, 29-01-1941.