Achtergrondinformatie | Nutsdepartement

Inleiding

De Maatschappij tot Nut van 't Algemeen (kortweg 't Nut) is een landelijke vereniging met plaatselijke afdelingen (departementen), opgericht in 1784. De Maatschappij heeft als doel het welzijn van individu en gemeenschap te bevorderen. Dat betekent dat de vereniging streeft naar individuele en maatschappelijke ontplooiing met een zo hoog mogelijk cultureel gehalte. Centraal staan zaken die het algemeen belang dienen, zoals onderwijs, ontwikkeling en maatschappelijke discussie. 't Nut heeft daarmee een bijdrage geleverd aan de democratisering van Nederland.

Oprichting

De oprichter van de 'Maatschappij van Konsten en Wetenschappen, tot nut van 't Algemeen' was Jan Nieuwenhuyzen, een doopsgezind leraar en predikant uit Monnickendam. Zijn zoon Martinus Nieuwenhuyzen, arts in Edam, werkte de plannen uit. In 1784 was de oprichting van 't Nut een feit.

Activiteiten 't Nut

Het motto van 't Nut was en is: "Kennis is de weg naar persoonlijke en maatschappelijke ontwikkeling". Ter concrete verbetering van de leefomstandigheden van de werkende bevolking werd sinds de oprichting van 't Nut dan ook gestreefd naar bereikbaarheid van onderwijs voor iedereen door het stichten van kleuter- en lagere scholen, de uitgave van schoolboeken enzovoorts, en het oprichten van onderwijzersopleidingen (kweekscholen) en andere vormen van beroepsonderwijs.

Daarnaast werden vele educatieve- en voor de samenleving nuttige initiatieven genomen, zoals het stichten van bibliotheken, spaarbanken (Nutsspaarbank) en verzekeringsmaatschappijen, alsmede initiatieven op het terrein van de maatschappelijke zorg en het geven van cursussen op velerlei terrein (volksontwikkeling). Later zijn veel door het Nut genomen initiatieven door de overheid en andere organisaties overgenomen en voortgezet. Hoewel de Nutsdepartementen anno 2024 een bescheiden rol hebben, richten zij zich nog steeds op het leveren van een culturele en educatieve bijdrage aan de samenleving.