Achtergrondinformatie | Kasteel Radboud

Legende

Het kasteel Radboud bevindt zich in de West-Friese gemeente Medemblik. Volgens de overlevering zou het kasteel in de achtste eeuw zijn gesticht door de legendarische Friese koning Radboud. Op de overblijfselen van dit kasteel zou graaf Floris V een nieuw kasteel hebben neergezet. Er zijn echter nooit overblijfselen van het kasteel van Radboud gevonden.

Dwangburcht

Het is niet bekend wanneer precies het kasteel in Medemblik is gebouwd, maar vast staat dat graaf Floris V in 1282 opdracht gaf tot de bouw. Graaf Floris V was de zoon van de Roomse Koning Willem II, die in 1256 bij het dorp Hoogwoud door de Westfriezen is vermoord. Floris wilde wraak nemen en liet vijf dwangburchten bouwen, ten einde elke opstand van de weerbarstige Westfriezen in de kiem te smoren. Deze dwangburchten verrezen in Wijdenes, Krabbendam en Medemblik, en twee in Alkmaar.

Capitulatie Westfriezen

De burcht in Medemblik werd gebouwd op een goed verdedigbare plek, aan drie kanten omringd door de Zuiderzee. Het grondplan kwam in grote lijnen overeen met dat van het Muiderslot. Grote opstanden bleven uit, hardnekkige verzetshaarden werden opgeruimd. De watersnood in de winter van 1287-1288 speelde Floris in de kaart; hij gaf zijn opperbevelhebber bevel West-Friesland binnen te varen en de door het water geïsoleerde dorpen te onderwerpen. De Friezen, die door deze plotselinge actie verrast werden, gaven hun tegenstand op en sloten capitulatieverdragen.

Opstand en onderwerping

Na de moord op Floris V bij Muiden op 27 juli 1296, kwam een groot deel van de bevolking van Holland in opstand, waaronder de Westfriezen. Zij veroverden de dwangburchten te Wijdenes en Krabbendam en maakten deze met de grond gelijk. Ook het kasteel in Medemblik werd bestormd, maar de aanval werd afgeslagen door het garnizoen van de graaf. De verdedigers van het kasteel hielden stand tot zij in 1297 werden ontzet door het grafelijk leger. De Westfriezen werden definitief door de Hollanders onderworpen.

Ontmanteling en andere functie

Medemblik ging in 1573 over tot het verbeteren en verhogen van de stadswallen, waardoor het kasteel zijn functie als verdedigingswerk ging verliezen. Het kasteel werd ontmanteld waarbij de noordelijke muren en torens werden gesloopt. In 1608 stootten de Staten van Holland de onrendabele vesting af, waardoor de stad Medemblik eigenaar werd. Het bestuur van Medemblik bepaalde dat het kasteel het onderkomen werd van de schutterij.

In 1654 werd het slotplein verhoogd en kreeg de noordwestzijde een hardstenen poort. De westelijke vierkante toren werd verhoogd, om het kasteel het uiterlijk van een kerkgebouw te geven. De klok uit de oostelijke stadspoort werd naar het slot verplaatst en het kasteel kreeg de naam Oosterkerk. Op 25 september 1661 werd de eerste kerkdienst gehouden.

In 1734 werd de kerkelijke functie beëindigd, waarna de krijgsraad van de schutterij de zaal van het kasteel in gebruik nam. Vanaf 1823 vergaderde de 'Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, departement Medemblik' in het slot en werden er concerten gehouden.

Toenemend verval

Het verval van het kasteel begon ernstige vormen aan te nemen. In 1857 werd begonnen met de sloop van de Oosterpoort, de restanten van de aangrenzende stenen muur op de stadswal en de twee oostelijke torens. Aan het eind van de negentiende eeuw was het ooit roemrijke kasteel Radboud tot een bouwval geworden. Het stadsbestuur wilde de resten van het slot afbreken, maar koning Willem II wees dit plan van de hand. In 1889 droeg de gemeente Medemblik de resten van de burcht over aan het Rijk.

Restauratie

Aan het einde van de negentiende eeuw werd een deel van het kasteel opnieuw opgetrokken en gerestaureerd, waarbij het neogotische kenmerken kreeg. Ook de zuidwestelijke ronde toren werd weer vanaf de fundering opgebouwd. Na de restauratie nam Justitie het kasteel in gebruik: tot 1934 was er een kantongerecht in gevestigd.

Aan de westzijde van het kasteel stonden nog lange tijd ontsierende gebouwen zoals een conservenfabriek. In 1934 brandde de conservenfabriek af en werd besloten de omgeving op te knappen. Er werd een park rondom gemaakt, en een slotgracht met een stenen toegangsbrug aangelegd.
Het rijkskasteel is sinds 2016 in beheer van Monumentenbezit.