Achtergrondinformatie | Illustraties als informatie

Illustreren of tekenen

Illustreren is het visualiseren van een boodschap of een verhaal. Een illustratie kan tekst versterken en verduidelijken, maar ook op zichzelf een verhaal vertellen. Illustreren is niet hetzelfde als tekenen: een tekening wil gezien worden en een illustratie wil iets laten zien.

De opkomst van het illustreren in Nederland

Aan het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw was in Nederland het illustreren in opkomst. Tekeningen werden vooral ingezet om verhalen te verluchtigen die als feuilleton in kranten en tijdschriften werden gepubliceerd. De tekeningen waren min of meer een ‘plaatje bij een praatje’ en werden meestal gemaakt door bijverdienende kunstenaars.

Tendens

In boeken werden destijds veelal de buitenlandse illustraties overgenomen, maar er werd in toenemende mate waarde gehecht aan illustraties van eigen bodem. Tot en met de Eerste Wereldoorlog lag de nadruk op de artistieke en pedagogische invalshoek; op de markt kwamen met name artistiek verzorgde uitgaven voor volwassenen, en mooie, pedagogische boeken voor de jeugd.

Professionalisering van de illustratie

In de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw professionaliseerde het beroep van illustrator. Veel illustratoren hadden een opleiding als tekenleraar afgerond en gaven ook les. Daarbij werd volop geëxperimenteerd met druktechnieken. Ook in de jaren vijftig en zestig verschenen illustraties veelvuldig in boeken, kranten, tijdschriften en brochures. De meeste illustratoren werkten in die periode zowel aan publicaties voor kinderen als aan publicaties voor volwassenen en deze stijlen verschilden weinig van elkaar.

Koppeling met tekst

Tot en met de Tweede Wereldoorlog waren de illustraties sterk aan de tekst gekoppeld. De illustraties moesten de tekst onderstrepen en waren geen losstaande artistieke uitingen. In de periode daarna veranderde dit langzaam maar zeker, waarbij de rol van het beeld groter werd dan die van de tekst. In de eenentwintigste eeuw komen illustraties als ondersteuning in boeken nog nauwelijks voor.