Achtergrondinformatie Doek heilige Veronica

Sudarium Veronica, H. Burgkmair, ca. 1500.

Doek van Veronica,
door Hans Burgkmair sr.,
circa 1500.

Middeleeuwse legende
Volgens de legende was Sint Veronica of Berenice een christen uit Jeruzalem, die Jezus Christus een doek aanbood om het zweet van zijn gezicht te vegen, terwijl hij zijn kruis de Golgotha op droeg. Bij het afvegen zou het gelaat van Christus op miraculeuze wijze op de doek zijn ingeprent.

Deze overlevering is tevens een zogenaamd apocrief (verborgen) bijbelverhaal: het maakt wel deel uit van de christelijke traditie, maar wordt niet tot de bijbel gerekend. Meestal wordt Lukas 23:27 genoemd als bron voor de legende, omdat daar sprake is van een grote menigte van volk en van vrouwen, die ook weenden en Hem beklaagden. De naam Veronica is afgeleid van de Latijnse woorden vera icon: ware afbeelding.

Veronica in het katholicisme
In het katholicisme gaat men ervan uit dat Veronica met haar doek keizer Tiberius van het Romeinse Rijk van een slepende ziekte genas, waarop de keizer Pontius Pilatus in ballingschap stuurde. Deze doek - een belangrijk relikwie in de katholieke kerk - bevindt zich momenteel in het beeld van de Heilige Veronica in de Sint Pietersbasiliek in Rome. Kerken in Milaan en Jaén (Spanje) beweren echter ook de doek in hun bezit te hebben.
Veronica wordt als heilige vereerd in de Rooms-Katholieke Kerk. Haar naamdag is op Vastenavond, de dinsdag voor Aswoensdag. Op 4 februari sneed men vroeger een zelf gebakken roggenbrood aan. Veronica is de patroonheilige van linnenwevers, linnenhandelaars en wasvrouwen.

Veronica in de kunst
De mythe van Veronica en de zweetdoek wordt ook in de kunst vaak uitgebeeld (Albrecht Dürer, Hans Burgkmair, El Greco, Jeroen Bosch e.a.). Veronica wordt veelal voorgesteld als devotiefiguur en houdt dan de doek voor zich uit. Op de doek ziet men een afbeelding van Christus, al dan niet met een doornenkroon. De doek wordt soms vastgehouden door engelen. Op enkele afbeeldingen draagt zij een tulband als verwijzing naar haar oosterse afkomst. Vaak wordt Veronica afgebeeld tussen Petrus en Paulus, de patroonheiligen van Rome.

Veronica droogt aangezicht van Jezus af.
Zesde kruiswegstatie van Gebrs. Windhausen, 1923.

Veronica, Rogier van der Weyden, ca. 1445.

Veronica met doek,
door Rogier van der Weyden olieverf op paneel, ca. 1445

Sudarium van St Veronica, gravure Albrecht Dürer, 1513

Sudarium van St. Veronica ondersteund door twee engelen,
een gravure door Albrecht Dürer, 1513.

Doek van Veronica, Franz Ittenbach, ca. 1860.

Doek van Veronica,
door Franz Ittenbach, ca. 1860, oleografie op doek