Kasteel Radboud en een gedeelte van de stadswal.
Kasteel Radboud te Medemblik.
Kasteel Radboud en een gedeelte van de stadswal.
Kasteel Radboud te Medemblik.
Legende
Het kasteel Radboud
bevindt zich in de West-Friese gemeente Medemblik. Volgens de overlevering zou het kasteel in de 8e eeuw
zijn gesticht door de legendarische Friese koning Radboud. Op de overblijfselen van dit kasteel zou graaf Floris V
een nieuw kasteel hebben neergezet. Er zijn echter nooit overblijfselen van het kasteel van Radboud gevonden.
Dwangburcht
Het is niet bekend wanneer precies het kasteel in Medemblik is gebouwd, maar
vast staat dat graaf Floris V in 1282 opdracht gaf tot de bouw.
Graaf Floris V was de zoon van de Rooms-Koning Willem II, die in 1256 bij het dorp Hoogwoud door de Westfriezen is vermoord. Floris wilde wraak nemen en liet om elke opstand van de weerbarstige Westfriezen in de kiem te smoren, vijf dwangburchten bouwen: in Alkmaar (2), Wijdenes, Krabbendam en Medemblik.
Capitulatie Westfriezen
De burcht in Medemblik werd gebouwd op een goed verdedigbare plek, aan drie
kanten omringd door de Zuiderzee. Het grondplan komt in grote lijnen overeen met
dat van het Muiderslot. Grote opstanden bleven uit, hardnekkige verzetshaarden
werden opgeruimd. De watersnood in de winter van 1287 - 1288 speelde Floris in
de kaart; hij gaf zijn opperbevelhebber bevel West-Friesland binnen te varen en
de door het water geïsoleerde dorpen te onderwerpen. De Friezen, die door deze
plotselinge actie verrast werden, gaven hun tegenstand op en sloten
capitulatieverdragen.
Opstand en onderwerping
Na de moord op Floris V bij Muiden op 27 juli 1296, kwam een groot deel van de
bevolking van Holland in opstand, waaronder de Westfriezen. Zij veroverden de
dwangburchten te Wijdenes en Krabbendam en maakten deze met de grond gelijk.
Ook het kasteel in Medemblik werd bestormd, maar de aanval werd afgeslagen door
het garnizoen van de graaf. De verdedigers van het kasteel hielden stand tot zij
in 1297 werden ontzet door het grafelijk leger. De Westfriezen werden definitief
door de Hollanders onderworpen.
Oosterkerk
Het kasteel in gebruik als Hervormde Kerk (naar C. Pronk, 1740).
Andere functie
Medemblik ging in 1573 over tot het verbeteren en verhogen van de stadswallen,
waardoor het kasteel zijn functie als verdedigingswerk ging verliezen. Het
kasteel werd ontmanteld waarbij de noordelijke muren en torens werden gesloopt.
In 1608 stootten de Staten van Holland de onrendabele vesting af, waardoor de
stad Medemblik eigenaar werd. Het bestuur van Medemblik bepaalde dat het kasteel
het onderkomen werd van de Schutterij.
In 1654 werd het slotplein verhoogd en kreeg de noordwestzijde een hardstenen poort. De westelijke vierkante toren werd verhoogd, om het kasteel het uiterlijk van een kerkgebouw te geven. De klok uit de oostelijke stadspoort werd naar het slot verplaatst en het kasteel kreeg de naam Oosterkerk. Op 25 september 1661 werd de eerste kerkdienst gehouden.
In 1734 werd de kerkelijke functie beëindigd, waarna de krijgsraad van
de schutterij de zaal van het kasteel in gebruik nam. Vanaf 1823 vergaderde de 'Maatschappij
tot Nut van 't Algemeen, departement Medemblik' in het slot en werden er
concerten gehouden.
Toenemend verval
Het verval van het kasteel begon ernstige vormen aan te nemen. In 1857 werd
begonnen met de sloop van de Oosterpoort, de restanten van de aangrenzende
stenen muur op de stadswal en de twee oostelijke torens. Aan het eind van de 19e
eeuw was het ooit roemrijke kasteel Radboud tot een bouwval geworden. Het stadsbestuur
wilde de resten van het slot afbreken, maar koning Willem II wees dit plan van
de hand. In 1889 droeg de gemeente Medemblik de resten van de burcht over aan
het Rijk.
Restauratie
Aan het einde van de 19e eeuw werd een deel van het kasteel opnieuw opgetrokken en
gerestaureerd, waarbij het neogotische kenmerken kreeg. Ook de zuidwestelijke
ronde toren werd weer vanaf de fundering opgebouwd. Na de restauratie nam
Justitie het kasteel in gebruik: tot 1934 was er een kantongerecht in gevestigd.
Het rijkskasteel is anno 2005 als museum te bezichtigen.
Kasteel Radboud in de 20e eeuw.
De oorspronkelijke plattegrond
met op elke hoek een ronde toren
is vanuit de lucht nog goed te zien.
Kasteel Radboud te Medemblik,
in de eerste helft van de 20e eeuw.
Deze foto en Lückens'
pasteltekening
zijn zo te zien uit dezelfde periode.